Met Zen tekenen mediteer je met je ogen open

Tekenen en kleuren worden steeds vaker gebruikt als ontspanningstechnieken. Hierbij kun je denken aan de enorme hoeveelheid kleurboeken voor volwassenen, of de video’s en cursussen om alle verschillende zentangle patronen te leren tekenen. Zen tekenen past ook binnen deze categorie, en het is feitelijk een verborgen meditatietechniek met mooie tekeningen als resultaat.

De meditatieve effecten van tekenen en kleuren

Kleuren en tekenen werd vaak gezien als iets wat door óf ervaren artiesten óf door kinderen wordt gedaan. Wanneer je nu een boekenwinkel in loopt, struikel je over de kleurboeken voor volwassenen. Deze boeken staan vaak vol met kleurplaten met ingewikkelde patronen om heel zorgvuldig in te kleuren. Deze kleurplaten lijken hierdoor heel veel op mandala’s, en dat is ook precies de bedoeling.

Andere ontspannende manieren van tekenen en kleuren

Mandala’s gebruiken dezelfde techniek, maar hoeven niet per se heel ingewikkeld te zijn. Ze komen vanuit de Tibetaanse cultuur, maar zijn ook te vinden in andere landen van Zuid en Zuidoost Azië. Mandala’s werden gemaakt vanaf de 4e eeuw als een belangrijk onderdeel van Boeddhisme. Mandala’s symboliseren namelijk het universum in haar perfecte staat, en brengen de maker in een geconcentreerde en volledige kalme staat. Soms worden ze met gekleurd zand getekend, maar in Nederland zijn vooral de mandala’s op papier heel populair. Door de herhalende geometrische patronen kan je brein uitrusten tijdens het kleuren. Hierdoor kom je al snel in een hele geconcentreerde staat van denken, die gecombineerd met ademhalingstechnieken al snel meditatief aanvoelt.

Zentangle is gebaseerd op het creëren van mandala’s. In plaats van herhalende patronen in te kleuren, teken je juist die patronen. Dit heeft dezelfde voordelen als kleuren, en stimuleert ook de creativiteit die nodig is om nieuwe patronen te maken.

De basis van Zen tekenen

Zen tekenen kan gedaan worden met pennen, potloden, waterverf of inkt: zolang je er maar goed mee kan tekenen. Zen tekenen is eigenlijk Zen natekenen, omdat je een natuurlijk object of landschap kiest en dat natekent met jouw materiaal naar keuze. Je hoeft je geen zorgen te maken dat je lelijk tekent, of de proporties niet kloppen: Zen tekenen is namelijk gebaseerd op de tekenreflex.

De tekenreflex is bekend geworden door de Amerikaanse kunstlerares Betty Edwards, die er in 1979 het boek Drawing on the Right Side of the Brain. Zij beschrijft de verschillende functies van de linkerkant van het brein (rationeel, nummers, concrete zaken) en de rechterkant van het brein (abstracte concepten, creativiteit). Door de rechterkant van het brein het tekenwerk te laten doen, kan de tekenreflex gebruikt worden. De tekenreflex is namelijk gebaseerd op de neiging van je handen om de beweging van je ogen na te doen. We bewegen in dagelijks leven onze handen meestal apart van onze ogen omdat dat handiger is tijdens het lezen, autorijden en praten. Wanneer je iets na tekent is het juist handiger om weer naar de tekenreflex te luisteren, maar dit heeft wel aandacht nodig. Door deze aandacht is Zen tekenen heel meditatief: je hebt je volle aandacht bij het object, en deze concentratie ontspant je bezige brein.

Hoe teken je Zen?

Allereerst doe je het op een rustige plek, vaak in de natuur of met een natuurlijk object voor je. ‘Snel’ Zen tekenen bestaat niet: je moet er echt de tijd voor nemen op een stil plekje. Je kan elke soort materialen gebruiken waar je comfortabel mee werkt, van potlood tot houtskool. Om de tekenreflex te kunnen gebruiken moet je je volledig richten op het object, op de contouren, schaduwen en diepte. Je kan zo steeds meer details toevoegen, totdat je zelf tevreden bent. Hierdoor kan je je tekenvaardigheden blijven ontwikkelen en je hersenen veel rust gunnen.

Tip: voor een meer gedetailleerde beschrijving van Zen tekenen kan je ook Het Zen Tekenboek van Michelle Dujardin kopen. Hierin beschrijft ze hoe je het ook als meditatietechniek kan gebruiken, en hoe je meerdere soorten materialen zoals aquarelverf kan leren gebruiken.

Tip: ben je toch iets actiever ingesteld maar wil je wel meer Zen in je leven? Dan kan je ook Zenboksen uitproberen! Lees hier meer over in ons nieuwe nummer van 2018. 

Bronnen: 
Zen Tekenen, https://www.zentekenen.nl/
Bodhi TV, “Tekenen met je rechter hersenhelft”, https://bodhitv.nl/2013/04/04/tekenen-met-je-rechter-hersenhelft/
Asia Society, “Exploring the mandala”, https://asiasociety.org/exploring-mandala