De kracht van ont-spannen

De onderzoekster klonk oprecht verbaasd. “Ik heb nog nooit iemand zo ontspannen zien zitten tijdens een ruggenprik.” We bevonden ons in een onderzoekskamer van het Radboud UMC in Nijmegen, waar ik als deelnemer aan een studie naar de ziekte van Parkinson een hele dag lang verschillende motorische en cognitieve tests onderging. Bij mijn deelname hoorde ook het afnemen van hersenvocht voor nader onderzoek, en zoiets gebeurt door middel van een ruggenprik. Het lukte de onderzoekster echter niet meteen om met de naald op de juiste plek terecht te komen. Terwijl ze met het instrument wat rond wroette in mijn onderrug, keuvelde ik gezellig met haar collega.

Ze had gelijk. Ik zat er volkomen ontspannen bij. Dat was mij zelf ook al opgevallen tijdens de cognitieve tests eerder die ochtend. Een jaar geleden was ik bij dezelfde tests nog vrij gespannen geweest, waardoor ik af en toe blokkeerde. Deze ochtend had ik geen enkele spanning gevoeld, alleen heldere alertheid. Ik was helemaal niet bezig geweest met ‘het zo goed mogelijk willen doen’, maar had gewoon gedaan wat me gevraagd werd, zonder daar verder bij stil te staan. In een minuut zoveel mogelijk woorden noemen die met een p begonnen? Geen probleem. De cijfers en letters die de onderzoekster in willekeurige volgorde opnoemde herhalen, maar dan wel eerst de cijfers in oplopende volgorde en daarna de letters op alfabet noemen? Moeiteloos had ik het einde van de test gehaald.

“Ik denk dat dat door yoga komt,” reageerde ik. “Daar wordt mijn hoofd rustig van.” “Wow, echt waar? Dan ga ik ook aan de yoga,” zei de onderzoekster. “Maar ik hoop dat het beter helpt dan mindfulness. Dat heb ik een keer geprobeerd, maar dat vond ik helemaal niks. Daar werd ik juist heel ónrustig van.” Ik moest lachen. “Dat is precies de reden waarom je er veel aan zou kunnen hebben.” Ontdekken dat die onrust in je hoofd altijd doorgaat, maar dat je er niet altijd iets mee hoeft te dóen; de onrust van een afstandje kunnen beschouwen zonder er direct in te worden meegesleept; constateren dat je brein de hele dag oordelen, gedachten en aannames roeptoetert, maar dat die niet per se allemaal waar hoeven te zijn; voor mij is dat de echte winst van mindfulness, meditatie of yoga.

Dat je lichaam soepeler en sterker wordt door het uitvoeren van yogahoudingen is meegenomen. Dat je daardoor soms poses kunt aannemen die er behoorlijk indrukwekkend kunnen uitzien is natuurlijk grappig. Allemaal prima redenen om met yoga te beginnen. Maar uiteindelijk draait het bij yoga om ‘het stilleggen van de wervelingen van de geest’, of – beter haalbaar – die wervelingen kunnen laten voor wat ze zijn. Op de momenten dat dat lukt ontstaat ruimte om te ontspannen, door letterlijk spanning los te laten.

Het resultaat is een ont-spannen geest en dat wil absoluut niet zeggen dat je lui achterover leunt. Een ontspannen geest is namelijk helder en alert, omdat er geen ruimte wordt ingenomen door onzinnig gepieker. Een ontspannen geest ziet wat er is, en doet wat gedaan moet worden, wat dan ook. Zoveel mogelijk woorden met een p opnoemen bijvoorbeeld.