Afhankelijk? Of vrij?

“Je zelfstandigheid verliezen, dat lijkt me het allerergst. Dat je afhankelijk wordt van de zorg van anderen.” De jonge vrouw – net de diagnose parkinson – verwoordt één van de grote roze olifanten. Ze zegt wat de meeste mensen denken als het gaat om ziekte of ouderdom in het algemeen. Afhankelijk worden van anderen, dat is zo’n beetje het ergste wat je kan overkomen. Ook voor mij is het één van de grotere angsten. Aangezien het risico op verlies van zelfstandigheid bij parkinson echter uiteindelijk zo ongeveer 100 procent is, onderzoek ik graag andere zienswijzen. Bang zijn kan altijd nog.

Hoe onafhankelijk en zelfstandig zijn we feitelijk, ook als je niks mankeert? Stel dat de stroom vandaag uitvalt? Kun je dan nog werken? Heb je dan nog eten, of is dat binnen een paar uur bedorven? Hoe onafhankelijk is een directeur die geen personeel kan vinden? Een fabrikant die geen grondstoffen kan bemachtigen? Zijn we als mensheid niet juist zo ver gekomen dankzij het briljante inzicht dat je sámen meer kunt bereiken dan in je eentje, en dat we dus voor ons voortbestaan per definitie afhankelijk zijn van soortgenoten?

‘Ik wil kunnen doen wat ik wil, wanneer ik wil,’ zeggen mensen. Ook daar kan ik me iets bij voorstellen. Ik verdien sinds kort geen eigen geld meer; ik vind het lastig om het geld van mijn man – die het overigens genereus ‘ons’ geld noemt – zomaar aan een latte of een overbodig bloesje te besteden. Ook al zou het makkelijk kunnen. In die zin kan ik niet meer doen wat ik wil, wanneer ik wil. Maar daar is iets heel moois voor in de plaats gekomen, heb ik ontdekt: een ongelooflijk gevoel van dankbaarheid. Dankbaarheid dat er alsnog voor mij wordt gezorgd, dat ik in een warm huis kan wonen, de boodschappen kan kopen, dat er heel veel mensen om mij heen zijn die van mij houden om wie ik ben. Bovendien maakt het me creatief. Als ik iets ‘nieuws’ aan wil, pak ik niet het bovenste, maar het onderste kledingstuk van de stapel, altijd iets wat ik lang niet heb gedragen en regelmatig een aangename verrassing.

Kunnen doen wat en wanneer je wilt? Volgens mij heeft die wens vooral te maken met de illusie van controle over het leven. Controle die we zo graag zouden hebben, dat we ons aan iedere glimp ervan vastgrijpen, zelfs als het slechts een luchtspiegeling is. We willen het leven zo graag laten verlopen zoals wíj dat wensen, dat we de gekste capriolen uithalen. Terwijl de kille feiten zijn dat het leven loopt zoals het loopt, ongeacht onze wensen. Ook die luchtspiegeling moet ik langzaam aan loslaten.

Ik zal minder zelfstandig worden, en afhankelijk. Maar dat wil niet zeggen dat ik niet vrij kan zijn. ‘Vrij’ is namelijk iets anders dan ‘onafhankelijk’ of ‘zelfstandig’. Ook hierbij is yoga mijn houvast. Yoga helpt me om verwachtingen los te laten, patronen te doorbreken en de wervelingen van mijn geest – denk aan hebzucht, ego, angst – te beteugelen, of om ze in ieder geval in een ander daglicht te zien. Onderzoeken hoe ik tevreden kan zijn met wat er is en comfortabel kan zijn met al mijn angsten; ik vind het mooie uitdagingen. Ik zou zelfs bijna zeggen: daar kan geen wereldreis tegenop.