De Yoga Sutra’s van Patanjali & de vijf klesa’s uitgelegd

De Yoga aforismen van Patanjali vormen dé basistekst op het gebied van Raja-yoga die op briljante wijze systematisch een geestelijke weg beschrijven die tot bevrijding en verlichting leidt. De kern van deze sutra is de yoga van het stilzetten van de wijzigingen van het denken, en als dat is gerealiseerd, dan kan men in het Absoluut Bewustzijn opgaan. In zijn gezaghebbende tekst over yoga biedt Patanjali niet alleen kennis over de praktische beoefening zoals meditatie, asana’s en pranayama, maar ook scherp inzicht in de achterliggende filosofie!

Klesa’s – de vijf oorzaken van lijden

Wie de yoga sutra’s bestudeert treft daar al snel de vijf ‘klesa’s’ die als oorzaken van alle ellende en lijden worden gezien. Begrip van de filosofie van de klesa’s is absoluut noodzakelijk om de yoga uit deze sutra te begrijpen en te doorgronden dat het bekende achtvoudig pad van Patanjali een systematische benadering is om de werking van de klesa’s volledig teniet te doen. Hierdoor wordt het bekendste aforisme uit deze sutra bereikt ‘yoga is het stilzetten van de wijzigingen van het denken’.

Er worden vijf klesa’s benoemd in sutra II.3:

• avidya: onwetendheid
• asmita: ik-ben-heid
• raga: aantrekking, houden van
• dvesa: afstoting, tot twee maken, niet houden van
• abhinivesah: gehechtheid aan het leven dat de vrees of angst voor de dood veroorzaakt

Deze vijf elementen vormen een geheel en zijn met elkaar verbonden doordat het niet beseffen dat we eigenlijk de Oneindige Werkelijkheid zijn en de illusie waarin we leven voor waarheid aannemen. Dit leidt tot versterking van het gevoel van ‘ik-ben-heid’. Deze identificatie met onze persoonlijkheid, maakt dat we verwikkeld raken in activiteiten om dat wat we aantrekkelijk vinden te bemachtigen en waar we afkeer van hebben, uit de weg te ruimen. Onze wezenlijke aard is vreugde en onze reflex is om alles wat pijn of ongeluk veroorzaakt, te willen verwijderen.

Dat is de paradox van de ‘de aantrekkingskracht van de afstoting’. Het vermijden van waar we een afkeer van hebben is een enorme drijvende factor van ons handelen. We hebben allemaal wel eens een moeilijke situatie die we liever uit ons systeem en leven willen hebben. Het verstoord ons geluk! Stel dat je leidinggevende op je werk jouw inzet onderschat en jij maakt je daar heel druk over want je voelt je niet gewaardeerd of gezien. Dat kan je diep raken. Er gaat veel energie gepaard met het bestrijden van wat we niet willen maar ook niet omheen kunnen in ons leven!

Het is niet moeilijk om te zien dat de klesa’s gedachten en emoties veroorzaken die onze innerlijke toestand flink beroeren! Vereenzelviging met gedachten als gevolg van de werking van de klesa’s is de kern van het probleem. Hoe komen we daar nou los van?

Transformatie en beheersing van bewustzijn

De astanga yoga – het bekende achtvoudig pad – bevat een compleet systeem van praktisch toepasbare technieken om de werking van de klesa’s te beperken en uiteindelijk teniet te doen. De eerste vijf elementen bevatten voorschriften in houding en gedrag zoals geweldloosheid in de yama’s en niyama’s. Deze moeten niet gezien worden als dogma’s of voorschriften maar als natuurwetten die altijd (door)werken. Hoe kan je diep mediteren wanneer je innerlijk geroerd wordt door allerlei persoonlijke beslommeringen die jou bezig houden, of beter nog, je mind ‘bezet’ houden. Dat zijn de eerste gedachten die je plagen als je op je yogamat stapt voor je dagelijkse meditatie. De andere elementen zijn pranayama om je etherisch lichaam te zuiveren, de welbekende asana’s en het terugtrekken van de zintuigen via pratyahara.

Door het consequent beoefenen van het achtvoudig pad kunnen geest en zintuigen stil worden en geen afleiding meer veroorzaken zodat Absoluut Bewustzijn volledig ervaren kan worden. De laatste drie elementen van het achtvoudig pad omvatten concentratie, meditatie en contemplatie. Deze laatste is de uiteindelijke techniek, contemplatie op het Bewustzijn, die samen met de voorbereidende andere delen leiden tot eenwording – samadhi – met het object van contemplatie leidt dat uiteindelijk het Absoluut Bewustzijn zelf is en waarvan we allemaal onderdeel uitmaken.

Uiteindelijk leidt yoga tot een mystieke innerlijke ervaring en opgaan in de eerder genoemde vreugde die niet persoonlijk is maar het Bestaan of Bewustzijn zelf en niet alleen maar een ‘niet-denken’ exercitie! Patanjali heeft nadrukkelijk een theïstisch element in deze sutra ingevoegd door de introductie van Ishvara Pranidhana, overgave aan het Allerhoogste dat gepaard gaat met devotie en universele liefde.

Verdiep je yoga ervaring met kennis!

De volgende commentaren zijn aanraders. I.K. Taimni door zijn wetenschappelijke beschrijving van de natuurwetten of de bondige versies van Swami Vivekananda of Ravi Ravindra. Wie de sutra’s ingewikkeld vindt kan ook ‘Inwijding’ van Elisabeth Haich lezen, zij beschrijft dezelfde waarheden als onze geliefde Maharshi Patanjali in een leesbaar verhaal!

20 oktober organiseert de Theosofische Vereniging in Naarden een dag over de Yoga Sutra’s van Patanjali – https://bit.ly/2QFBmEh